Ở lứa tuổi mầm non, hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo. Trẻ được ‘‘Học mà chơi- Chơi mà học’’. Thông qua hoạt động vui chơi ngoài trời trẻ phát triển trí tuệ, thể chất, tình cảm quan hệ xã hội qua đó nhằm phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ. Đối với trẻ, hoạt động ngoài trời là một hoạt động không thể thiếu vì trẻ sẽ được hít thở không khí trong lành, được quan sát thế giới xung quanh, khám phá những điều mới lạ từ thiên nhiên giúp trẻ tăng thêm vốn sống và nhất là trẻ được tự do hoạt động. Chính vì vậy, giáo viên cần tổ chức cho trẻ tham gia các hoạt động vui chơi ngoài trời. Nhưng làm thế nào để tổ chức được hoạt động vui chơi ngoài trời cho trẻ thực sự có hiệu quả, lôi cuốn và hấp dẫn được trẻ là một bài toán khó. Vì khả năng chú ý có chủ định của trẻ mầm non còn kém trẻ dễ dàng tham gia vào các hoạt động nhưng cũng nhanh chán, nhanh bỏ cuộc. Nhận thấy rõ tầm quan trọng của nội dung nêu trên, số này xin giới thiệu với các đồng nghiệp “Một số kinh nghiệm tổ chức hoạt động vui chơi ngoài trời cho trẻ trong trường mầm non”.
Ảnh 1: Hoạt động ngoài trời của các bé trường mầm non Hoa Mai xã Quài Cang, huyện Tuần Giáo
Hoạt động ngoài trời là một trong những hoạt động vui chơi mà trẻ hứng thú và quan tâm nhất, nó mang lại cho trẻ nhiều niềm vui và kiến thức cần thiết về thế giới xung quanh chúng. Trẻ nhận thức thế giới xung quanh bằng cách tiếp xúc, tìm hiểu, khám phá và quan tâm đến những gì xảy ra ở cuộc sống xung quanh mình. Qua hoạt động ngoài trời, trẻ thỏa mãn nhu cầu hoạt động, nhu cầu tìm hiểu khám phá của trẻ. Hoạt động vui chơi ngoài trời tạo cho trẻ sự nhanh nhẹn và thích ứng với môi trường tự nhiên đồng thời trẻ tự tin, mạnh dạn trong cuộc sống. Thông qua các hoạt động ngoài trời trẻ phát huy được tính tích cực chủ động của mình. Đồng thời qua đó trẻ có được sự thoải mái dẽ chịu khi được ra ngoài hít thở không khí trong lành của thiên nhiên xung quanh trẻ. Ở trường mầm non, trong những giờ hoạt động ngoài trời mọi người có cảm giác như được trở về với làng quê với những nhóm trẻ tụm năm tụm ba chơi các trò chơi dân gian, ngoài ra lại có những nhóm trẻ ngồi hàn huyên đôi ba câu chuyện mà trẻ thích hay có những nhóm trẻ được tự do chơi các trò chơi ngoài trời như chơi cầu trượt, xích đu, bập bênh…Do vậy khi tổ chức cho trẻ hoạt động, vui chơi ngoài trời giáo viên cần:
1. Khảo sát tính tích cực của trẻ
Để nắm được tình hình, khả năng của trẻ từ đó giáo viên lên kế hoạch một số biện pháp nhằm phát huy tính tích cực chủ động cho trẻ, giáo viên xây dựng các tiêu chí đánh giá tính tích cực của trẻ như:
| Tính tích cực của trẻ | Tiêu chí đánh giá |
| Sự tự tin | Trẻ biết được mình là ai, cả về bản thân và trong mối quan hệ với người khác |
| Khả năng giao tiếp của trẻ | Trẻ biết diễn đạt ý tưởng của mình cho người khác hiểu, biết điều chỉnh giọng nói và sử dụng từ ngữ phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp, chăm chú lắng nghe người khác nói và chờ đến lượt trong giao tiếp, trò chuyện. |
| Trẻ tò mò ham hiểu biết | Trẻ biết đặt câu hỏi, thích khám phá sự vật hiện tượng xung quanh trẻ tìm tòi cái mới hay đặt câu hỏi: vì sao? |
| Trẻ thể hiện về một số hiểu biết về thế giới xung quanh | Trẻ kể được một số đặc điểm của các loài hoa, cây cảnh trong trường |
2. Đa dạng các trò chơi ngoài trời
- Các trò chơi phát triển giác quan: Trẻ lắng nghe tiếng động, tiếng gió thổi, tiếng kêu ở đâu, lá rụng, chim hót, ngửi mùi hoa, mùi cỏ, mùi lá cây, cảm nhận ánh nắng mặt trời, qua trò chơi ai tinh mắt, đoán cây qua lá, đoán vật bằng tay, đoán xem tiếng động gì, ai thính tai…
- Các trò chơi tăng cường nhận thức của trẻ: Trẻ chơi với cát, nước, sỏi, phấn vẽ, đất đá để biết được tính chất của chúng. Chơi với lá cây như xếp lá thành những hình dạng khác nhau theo trí tưởng tượng của trẻ như hình bông hoa, căn nhà, con bướm….
Trẻ tham gia trồng cây và chăm sóc vườn cây xung quanh khu vực trường nhằm phát triển óc tò mò ở trẻ: quan sát sự thay đổi hàng ngày của cây xanh trong trường và phân loại chúng nhóm có hoa, nhóm không có hoa, nhóm ăn quả…. Qua những trò chơi này cũng giúp trẻ mở rộng mối quan hệ với thế giới xung quanh, cách chăm sóc cây xanh và bảo vệ cây xanh, rèn cho trẻ cách giao tiếp lịch sự với mọi người.
- Hoạt động giúp phát triển vận động ở trẻ: Chơi với các đồ chơi có sẵn trong trường: Thông qua hoạt động leo trèo trên các thiết bị dụng cụ vận động ngoài trời: cầu trượt, các vận động bò trườn trèo tung ném chuyền bắt, leo qua các bậc tam cấp, gốc cây, nhảy lò cò rèn cho trẻ sự khéo léo nhanh nhẹn của đôi bàn tay, bàn chân, giáo dục trẻ không leo trèo những nơi nguy hiểm.
Tổ chức cho cháu chơi một số trò chơi sinh hoạt tập thể đơn giản, trò chơi sinh hoạt cộng đồng cũng rất thu hút trẻ như: trò chơi đoàn kết, trời nắng trời mưa, bắn súng, đổi chỗ cho bạn, bẫy cá, cá sấu lên bờ… hoặc cũng có thể cho cháu hát theo một số bài hát sinh hoạt tập thể đơn giản như: Bạn ở đâu, quả bóng tròn, ra đây xem…
Ngoài trò chơi vận động theo chương trình chăm sóc giáo dục trẻ giáo viên cần linh hoạt thay đổi luật chơi, thay đổi tên trò chơi nhằm thu hút trẻ và hấp dẫn trẻ vào các trò chơi. Ví dụ: Trò chơi đổi chỗ có thể thay đổi tên là bão thổi, gió thổi, tìm bạn; trò chơi Kéo co có thể thay đổi tên là Kéo pháo…
Cùng làm với cô những đồ chơi ngoài trời: quả cầu làm từ dây nilon và nắp nhựa, bông vụ làm từ giấy và ống hút, hay nhặt những chiếc lá khô cùng đếm, so sánh đoán với nhau lá gì…
Những lốp xe hơi bị bể có thể tận dụng để cho trẻ chơi nhảy bật hoặc bò chui, đi thăng bằng trên lốp xe.
Phấn vẽ hoăc bất cứ những dụng cụ cho trẻ học giờ thể dục cũng có thể tận dụng cho trẻ hoạt động ngoài trời cũng là một hình thức ôn luyện kỹ năng vận động cho trẻ sưu tầm một số trò chơi vận động và trò chơi dân gian cho trẻ hoạt động ngoài trời phù hợp với từng chủ đề: Bong bóng bay, Chèo thuyền, Đàn chuột con…
Ví dụ: Chủ đề mùa xuân, sưu tầm thêm những trò chơi dân gian trong lễ hội mùa xuân dạy cháu chơi: đá cầu, nhảy dây, ném còn, bịt mắt bắt dê,…
Ảnh 2: Hoạt động ngoài trời của các bé Mẫu giáo lớn
trường mầm non Ẳng Nưa, huyện Mường Ảng
3. Cách tổ chức trong các hoạt động để tạo hứng thú cho trẻ, trẻ có thể trải nghiệm qua hoạt động trẻ được học trong lớp
- Hoạt động quan sát: Đây là hình thức cho trẻ làm quen với những kiến thức tự nhiên, xã hội xung quanh trẻ, kích thích sự tìm tòi khám phá của trẻ. Nội dung quan sát thường dựa vào khả năng của từng trẻ để có thể nâng cao hay hạ thấp yêu cầu tùy từng trường hợp quan sát. Để cho trẻ quan sát được tốt hơn, giáo viên đã hướng trẻ cùng chuẩn bị trước khi quan sát với giáo viên, chẳng hạn với chủ đề thế giới thực vật thì yêu cầu trẻ thực hiện ở nhà như tìm hiều về 1 số loại hoa và mang hoa vào trong lớp cho cả lớp cùng xem, hay vận động sự hỗ trợ của phụ huynh trò chuyện cùng trẻ hay dẫn cho trẻ tham quan vườn hoa ở công viên, ngoài ra cô cần có câu hỏi gợi ý nhằm phát triển tư duy của trẻ… Với cách này giáo viên nhận thấy trẻ hoạt động rất tích cực và không những thế cũng đã nhận được sự tham gia rất nhiệt tình của phụ huynh học sinh.
Đồng thời với với phương pháp mới luôn lấy trẻ làm trung tâm trong quá trình quan sát, chính vì thế cô cần có những kiến thức rộng về thế giới xung quanh để cung cấp cho trẻ. Để có thể kết hợp giữa hoạt động học và hoạt động ngoài trời tạo hứng thú để trẻ hoạt động.
Ví dụ: Hoạt động ngoài trời quan sát một số loại hoa
Cô chuẩn bị một số loại hoa. Cho trẻ quan sát và trò chuyện cùng trẻ về một số loại hoa trong trường. Trẻ nêu lên sự hiểu biết của mình về một số loại hoa. Dựa vào hiểu biết của trẻ cô gợi ý để mở rộng sự hiểu biết của trẻ và cung cấp một số đặc điểm mà trẻ hiểu sai.
Ví dụ: Hoạt động làm quen với toán: nhận biết số lượng trong phạm vi 5 và chủ đề về các loại hoa
Sau khi kiến thức đã được cung cấp trong giờ hoạt động học thì ở hoạt động ngoài trời có thể kết hợp trong giờ quan sát vườn hoa và yêu cầu trẻ chọn cho cô loại hoa có 5 cánh kể tên 5 loại hoa mà con biết, kể tên 5 loại hoa theo màu sắc và tìm trong sân trường có các đồ vật nào có số lượng là 5…
Khi chơi trò chơi bằng các nguyên vật liệu mở trẻ có thể sắp xếp các lá cây khô thành các loại hoa có 5 cánh…
Trò chơi động cô yêu cầu trẻ chạy theo nhóm, mỗi nhóm có một loại hoa và phân loại về đặc điểm, hình dáng, màu sắc, nơi sống… của loại hoa mà trẻ chuẩn bị.
Tạo điều kiện cho trẻ tự do tìm tòi và khám phá đối tượng, tự trẻ suy luận cô đặt những câu hỏi mở như: Theo con hoa này là hoa gì? Tại sao con đặc tên như vậy? Làm cách nào để chăm sóc cây?
Không nên kéo dài thời gian quan sát bởi vì sẽ có thể làm phản tác dụng giáo dục trẻ. Trẻ cần được hoạt động và kết thúc trong tâm trạng tích cực… Đối tượng và yêu cầu quan sát phải phù hợp và kích thích được tư duy của trẻ.
4. Sưu tầm đồng dao, hò, vè, câu đố ứng dụng vào trò chơi nhằm phát huy tính tích cực chủ động của trẻ
Qua những câu hò vè giúp cho trẻ kích thích hứng thú khi hoạt động vừa hát vừa vui vẻ nhặt lá vàng rơi hay thích thú khi vẽ những lá vàng mà trẻ đã nhặt được trong sân trường. Đồng thời còn giúp cho trẻ phát triển ngôn ngữ về các từ khó như chữ “ v, r “ rèn luyện cho trẻ phát âm chuẩn hơn và nhận thức phải giữ gìn bảo vệ môi trường sạch ở mọi nơi và phát triển tính sáng tạo, thẩm mỹ cho trẻ với mọi sự vật trong thiên nhiên.
Ví dụ: Vừa nhặt lá rơi trên sân trường vừa hát bài vè
Ve vẻ vè ve
Thấy lá vàng rơi
Cùng nhau thi đua
Nhặt lá vàng rơi
Sân trường thêm sạch
Thêm sạch ấy mà thêm sạch | Các bạn ới ời ơi
Cùng nhau thi đua
Tranh tài vẽ đẹp
Xem ai sáng tạo
Được các bạn khen
Được khen ấy mà được khen. |
5. Chuẩn bị tận dụng các nguyên vật liệu phục vụ cho hoạt động chơi thiên nhiên
Để cho trẻ có sự ham thích khám phá tự nhiên ta cần cho trẻ quan sát các hiện tượng sự vật xung quanh mình.
Ví dụ: Trẻ xuống sân trường thấy nhiều lá vàng thì cô cho trẻ thi nhau nhặt lá vàng và cùng trò chuyện với nhau về lá vàng.
Cô hỏi trẻ hoặc cho trẻ tự hỏi nhau 1 số câu hỏi như:
Đố bạn đó là lá của cây gì? Tại sao bạn biết?
Tại sao lá rụng, quan sát trên cây lúc này như thế nào?
Cây cần gì để sống, người ta trồng cây để là gì?
Theo bạn mình bảo vệ cây bằng cách nào?
Quan sát xem có bao nhiêu cây cùng giống với loại cây này?
Đồng thời để tạo hứng thú cho trẻ chơi với thiên nhiên cô gợi ý cho trẻ đem nhiều nguyên vật liệu mở như các loại hạt đã luộc sẵn, cọng rau muống, cỏ… và thay đổ nhiều hình thức cho phong phú.
Cô gợi ý cho trẻ chơi, giúp trẻ sáng tạo trong sản phẩm của mình.
6. Vai trò của giáo viên trong định hướng tổ chức hoạt động cho trẻ
Nhiều người cho rằng dạy trẻ mầm non không cần phải có kiến thức sâu rộng làm gì vì chỉ dạy trẻ những cái đơn giản mà thôi. Điều đó không hẳn đúng vì cô giáo mầm non chính là người đầu tiên cung cấp kiến thức cho trẻ ở trường mà kiến thức có chân lý của nó. Điều khó là giáo viên mầm non phải biến những kiến thức khoa học phức tạp, khó giải thích thành cái đơn giản. Muốn tự tin làm chủ kiến thức phải hiểu bản chất vấn đề. Có khi biết 10 nhưng chỉ để dạy 1 cho tốt. Đồng thời trẻ hiện nay cũng rất thông minh, được tiếp cận với công nghệ thông tin từ rất sớm. Do đó, mỗi giáo viên cần không ngừng học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, luôn có ý thức cập nhật thông tin, nắm bắt cái mới để có kiến thức sâu rộng đáp ứng được yêu cầu ham học hỏi khám phá của trẻ.
Luôn có ý tìm tòi và sưu tầm những trò chơi hay lạ, những đề tài khám phá để hướng trẻ quan sát thử nghiệm .
Sáng tạo trong đồ dùng đồ chơi với các nguyên vật liệu đơn giản, gần gũi xung quanh trẻ mà hiệu quả và nâng cao yêu cầu từ trò chơi đó.
Luôn có hướng thay đổi cách hướng dẫn đồ dùng đồ chơi, nguyên vật liệu mới mẻ, phong phú để tạo hứng thú thu hút trẻ tham gia hoạt động.
Nắm bắt được ý trẻ, tôn trọng ý kiến của trẻ dựa vào ý trẻ để giúp trẻ phát triển theo mục tiêu chương trình chăm sóc giáo dục mầm non mới. Cô luôn tạo cơ hội để trẻ nói theo suy nghĩ của mình.
Hy vọng một số kinh nghiệm này sẽ giúp các đồng nghiệp tổ chức thành công hoạt động vui chơi ngoài trời cho trẻ trong trường mầm non. Mong muốn nhận được những chia sẻ, trao đổi của các đồng nghiệp./.
GDMN - Đánh giá sự phát triển của trẻ trong giáo dục mầm non hiện nay
Những điểm mới trong Chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông năm 2018 so với Chương trình giáo dục phổ thông năm 2006.
GDMN- Xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong các cơ sở giáo dục mầm non
Tổ chức hoạt động học theo hướng trải nghiệm cho trẻ mẫu giáo ở cơ sở giáo dục mầm non
CNTT&NCKH – Tin chuyên đề: Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các nhà trường phổ thông hiện nay.
GDMN - Chia sẻ kinh nghiệm số 29 - Một số kinh nghiệm tổ chức hoạt động góc cho trẻ mẫu giáo trong trường mầm non
Sinh hoạt tổ chuyên môn - hình thức hiệu quả trong bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên mầm non
GDMN - Chia sẻ kinh nghiệm số 32: Thiết kế môi trường giáo dục ở trường mầm non theo quan điểm giáo dục “lấy trẻ làm trung tâm”
GDMN- Đảm bảo an toàn, phòng tránh tai nạn thương tích cho trẻ trong các cơ sở giáo dục mầm non
GDMN - Thực hiện chương trình giáo dục mầm non ở lớp mẫu giáo ghép theo quan điểm giáo dục “lấy trẻ làm trung tâm”
